Wooncollectieven zijn er in alle soorten en maten, voor jong en oud, maar nog vaker gemengd. In stad, wijk of landelijk gebied. De gemene deler is dat bewoners van een collectief, voorzieningen met elkaar delen. Dat varieert van een gemeenschappelijke tuin tot een gezamenlijk huishouden. Een wooncollectief kan een kleine hechte gemeenschap zijn, maar ook een grote losse groep en alles ertussenin. Wij vertegenwoordigen wooncollectieven die door bewoners zelf zijn geïnitieerd en projecten die door professionele partijen zijn geïnitieerd en in nauwe samenwerking met bewoners zijn vormgegeven. De woning en de leefomgeving wordt door de bewoners zelf beheerd. Hieronder een aantal voorbeelden van collectieve woonvormen.
Woongemeenschap
Onder een woongemeenschap of co-housing wordt verstaan: een complex van woningen of één groot gebouw waar meerdere zelfstandige huishoudens samenwonen. Ieder huishouden heeft hierbij een aparte woonunit (en eigen huisnummer) en daarnaast zijn er in meer of mindere mate gedeelde voorzieningen. Welke voorzieningen worden gedeeld, verschilt per woongemeenschap. Dit kan gaan om een gemeenschappelijke ruimte, vaak met keuken, en om een sanitaire ruimte. Sommige woongroepen delen ook nog een logeerruimte. Verder is er soms een gemeenschappelijke buitenruimte, zoals een tuin of terras. Ook kunnen er klus of hobbyruimtes aanwezig zijn.
Ook de woongroep maakt een comeback. Het is een goed alternatief voor starters en kleinere huishoudens, die betaalbaar in de stad willen blijven wonen én op zoek zijn naar verbinding.
Wooncoöperatie
Een wooncoöperatie is een vereniging met leden die samen de manier van woningbeheer bepaalt. Veel wooncoöperaties gaan nog verder en bouwen de woningen ook zelf. Bij een wooncoöperatie hebben de leden een gezamenlijk doel, zoals het creëren van betaalbare woningen, zorg voor elkaar of duurzame bouw.
Het rijk wil meer wooncoöperaties in Nederland. Daarom heeft Platform31 – in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties – het hernieuwd Actieprogramma Wooncoöperaties 2020-2021 gestart, om de realisatie van wooncoöperaties te stimuleren. Op de websites van Platform 31 en van Cooplink staat veel informatie over onder andere het oprichten van een wooncoöperatie.
Actueel: De groeiende vraag naar wonen in een wooncoöperatie (NOS, 14 mei 2021)
Gedeeld erf
Erfdelen is een oud concept. In vroegere buurtschappen was erfdelen heel normaal. Nu is erfdelen opnieuw in trek, bij mensen die op zoek zijn naar meer verbinding.
Erfdelen (ook wel knooperf of vriendenerf) is letterlijk het delen van één woonerf met meerdere huishoudens. Het ideaalbeeld is circa vijf woningen, waarvan één of meerdere woningen in een bestaande boerderij en enkele toegevoegde kleinschalige woningen rond een gemeenschappelijk erf. De voorzieningen in en om de boerderij worden met elkaar gedeeld en bewoners komen samen voor o.a. sociale activiteiten, burenhulp, mantelzorg en onderhoudsactiviteiten.
Erfdelen heeft ruim 2000 belangstellenden en richt zich op de ontwikkeling van Voormalige Agrarische Bebouwing, onder het motto: sociaal, duurzaam, kleinschalig en goed voor de vitaliteit van het platteland. De grootste drempel is het wijziging van bestemmingsplannen.
Actueel: Eerste erfdelers in gemeente Deventer (De Stentor, april 2021)
Hofjeswonen
Hofjeswonen is een collectieve woonvorm waarin wonen vaak met zorg voor elkaar wordt gecombineerd. De kleinere woningen, met een gedeeld hof, functioneren als een woongroep waarin de bewoners privacy hebben, maar tegelijkertijd alle voordelen van samen wonen. In deze woonvorm kunnen senioren langer zelfstandig wonen en profiteren van het gezelschap van buren die voor elkaar zorgen wanneer dat nodig is.
Hofjeswoningen zijn echter niet alleen voor senioren, maar voor iedereen die in een levendige gemeenschap wil wonen waar buren aandacht voor elkaar hebben. De interesse in hofjeswoningen groeit snel en er zijn meerdere organisaties en initiatiefgroepen die deze woonvorm voor ogen hebben. Een organisatie als Knarrenhof heeft al ruim 23.000 deelnemers. Daarnaast zijn er vele andere initiatiefnemers bezig met deze woonvorm.
Tiny house collectief
Een tiny house is een volwaardige en permanent bewoonde woning met een vloeroppervlakte van maximaal 50 vierkante meter. Tiny houses bieden een concept waar ouderen, jongeren en gezinnen (samen) kunnen wonen. Vanwege de kleine omvang van de woning en de betaalbaarheid ervan, biedt een tiny house ook een oplossing voor starters, alleenstaanden of mensen met een zorgbehoefte.
In een tiny house collectief leven huishoudens samen op een gedeeld stuk grond. Vaak gaat een tiny house collectief gepaard met een zekere vorm van deeleconomie, waarin kennis en spullen tussen de bewoners wordt uitgewisseld. In Nederland zijn inmiddels 45 gerealiseerde tiny house collectieven, waarvan inmiddels 5 initiatieven een permanente plek hebben verworven. Daarnaast zijn er ruim 80 initiatiefgroepen in gesprek met hun gemeenten.
Ecodorp
Een ecodorp is een bijzondere vorm van een gemeenschap: een wooncollectief met als doel zowel sociaal, economisch als ecologisch duurzaam te zijn. De woningen in een ecodorp variëren in grootte. In Nederland zijn er inmiddels vier ecodorpen die over een locatie beschikken en zo’n 30 initiatieven die nu in gesprek zijn met hun gemeente.
Een ecodorp bestaat minimaal uit acht volwassenen, maar er zijn ook ecodorpen van enkele honderden bewoners. Elk ecodorp heeft een proces voor het toelaten van nieuwe bewoners. Besluiten worden gezamenlijk genomen, waarbij iedereen erkend en gehoord wordt. Omdat elk ecodorp ontworpen wordt door de mensen die er leven, volgens hun eigen visie, omgeving, cultuur en interesse, zijn er geen twee ecodorpen gelijk (ecodorpennetwerk.nl).
De vraag naar nieuwe vormen van wonen, en ecodorpen in het bijzonder, stijgt explosief.
Woning-splitsen met duo-wonen
Met woningsplitsen wordt een eengezinswoning kadastraal gesplitst tot twee woningen. Op deze manier ontstaan er twee kleinere wooneenheden waar de bewoners kunnen duo-wonen. Door een woning kadastraal te splitsen, kunnen de eigenaren van de woning – bijvoorbeeld senioren of empty-nesters – langer zelfstandig blijven wonen in hun vertrouwde omgeving én komt er een betaalbare huurwoning beschikbaar voor starters.
Duo-wonen draagt tevens bij aan sociale cohesie, het voorkomen van eenzaamheid en omzien naar elkaar. Bijvoorbeeld jongeren die ouderen een handje helpen wanneer nodig. Bijkomend voordeel van woning-splitsen is dat er zonder bij te bouwen er veel extra woningen beschikbaar komen die tevens beter aansluiten bij het groeiend aantal kleinere huishoudens. Onder woning-splitsen met duo-wonen zit een financieel model dat starters verder helpt in hun wooncarrière en ouderen een fijne oude dag biedt.
Meer informatie over deze woonvorm is te vinden op Stichting Statiegeld op Jeugd.
Actueel: Eervolle vermelding voor initiatief duo-wonen vakjury verkiezing Woonpionier 2021 (VPRO Tegenlicht, mei 2021)
